architektura – Londyn Turysta

Serce monarchii i najchętniej odwiedzane miejsce w Londynie

Pałac Buckingham to jedna z największych ikon Wielkiej Brytanii i zarazem najczęściej odwiedzana atrakcja Londynu – każdego roku przyciąga ponad 15 milionów turystów z całego świata. To właśnie tutaj bije serce brytyjskiej monarchii, a przed jego bramami niemal codziennie gromadzą się tłumy, by zobaczyć słynną uroczystą zmianę warty.

Pałac jest oficjalną rezydencją króla Karola III i miejscem wielu państwowych uroczystości, audiencji i przyjęć dyplomatycznych. Dla turystów to nie tylko symbol władzy, lecz także punkt, w którym można zobaczyć członków rodziny królewskiej, gdy pojawiają się na balkonie podczas ważnych wydarzeń.

Choć większość pałacu jest niedostępna dla zwiedzających, latem można zajrzeć do jego reprezentacyjnych komnat, pełnych dzieł sztuki i królewskiego przepychu.

londyn-turysta-john-sheffield-buckingham

John Sheffield, 1st Duke of Buckingham and Normanby

Skąd nazwa?

W 1703 roku książę John Sheffield, 1st Duke of Buckingham and Normanby, zbudował tu duży dom miejski (trzy kondygnacyjną kamienicę) – zwany wówczas Buckingham House.

Faktycznie wielu turystów (zwłaszcza tych, którzy nie znają brytyjskiego systemu tytułów) myśli, że Buckingham to nazwisko księcia. A to nie jest nazwisko, tylko nazwa tytułu arystokratycznego.

Jak to działa?

Duke of Buckingham = książę z Buckingham (Buckingham to miejscowość w hrabstwie Buckinghamshire).
To tak, jakby powiedzieć książę warszawski czy książę krakowski – nazwa tytułu pochodzi od miejsca, a nie od nazwiska.
Sam książę, który zbudował Buckingham House, nazywał się John Sheffield.

Palac Buckingham i Pomnik Viktorii

Oto historia pałacu:

1703 – John Sheffield, 1. książę Buckingham i Normanby, buduje Buckingham House jako prywatną rezydencję w Londynie.

1761 – król Jerzy III kupuje Buckingham House dla swojej żony, królowej Charlotty; budynek zaczyna być znany jako Queen’s House.

1820 – król Jerzy IV rozpoczyna wielką przebudowę domu w pałac według projektu Johna Nasha.

1837 – królowa Wiktoria wprowadza się do Buckingham Palace jako pierwsza monarchini rezydująca tam na stałe.

1847–1850 – dobudowa skrzydła wschodniego (od strony The Mall), zamykającego dziedziniec w kształcie podkowy.

1913 – przebudowa fasady frontowej w stylu neoklasycznym (projekt Sir Aston Webb) – to wygląd znany nam dzisiaj.

1940 – podczas II wojny światowej pałac zostaje kilkakrotnie zbombardowany przez Luftwaffe, ale nie zniszczony.

1953 – koronacja królowej Elżbiety II; pałac staje się centrum uroczystości narodowych i miejscem wystąpień królowej na słynnym balkonie.

2022 – po śmierci królowej Elżbiety II pałac staje się oficjalną rezydencją króla Karola III.

Palac Buckingham od ogrodu

Style architektoniczne

Palladianizm (1703, Buckingham House)

Pierwotna rezydencja Johna Sheffiel’da, księcia Buckingham.
Prosta, symetryczna bryła z centralnym korpusem i bocznymi skrzydłami.
Wzorowana na architekturze Andrea Palladia (XV–XVI w.) – charakterystyczna dla angielskich rezydencji arystokratycznych z epoki wczesnogeorgiańskiej.

Neoklasycyzm (1820–1830, Jerzy IV i John Nash)

Pałac zyskał monumentalny charakter, inspirowany architekturą antyczną i renesansową.
Kolumny, pilastry, gzymsy i duża skala miały podkreślać potęgę monarchii.
Nash próbował połączyć elegancję z reprezentacyjnością, ale jego projekt krytykowano za przesadny przepych i wysokie koszty.

Wiktoriański eklektyzm (1837–1901, Królowa Wiktoria)

Dodano nowe skrzydła, tworząc dziedziniec w kształcie podkowy.
Wnętrza zdobiono w różnych modnych wówczas stylach: od neogotyku po neorenesans.
Pojawiły się ciężkie dekoracje, bogate zdobienia, sztukaterie i wielkie żyrandole.

Edwardiański klasycyzm (1913, Sir Aston Webb)

Obecna fasada frontowa od strony The Mall.
Styl prostszy, bardziej uporządkowany i monumentalny niż wcześniejsze wizje.
Inspiracja rzymską architekturą cesarską i francuskim klasycyzmem (Pałac Elizejski, Luwr).
To ta fasada, którą dziś znamy z ceremonii zmiany warty.

Wnętrza – bogaty mix

Royal Mews (stajnie królewskie) – architektura użytkowa, ale z eleganckimi klasycystycznymi akcentami.

Sala Tronowa – neoklasycyzm i bogata ornamentyka wiktoriańska.

Galeria Obrazów – klasycyzm z naciskiem na monumentalizm.

Ballroom (sala balowa) – neorenesans i styl empire.

Ile pokoi ma król?

Wymiary i powierzchnia

Długość fasady: 108 metrów.
Głębokość (wraz z centralnym dziedzińcem): 120 metrów.
Wysokość budynku: 24 metry.
Całkowita powierzchnia użytkowa: ok. 77 000 m²

Liczba pomieszczeń i ich podział

Pałac składa się łącznie z 775 pokoi. Poniżej szczegóły:

19 sal państwowych (State Rooms) – używane na oficjalne uroczystości.
52 sypialnie królewskie i dla gości (“royal and guest bedrooms”).
188 sypialni personelu.
92 biura (“offices”).
78 łazienek (“bathrooms”).

Inne szczególne pomieszczenia i funkcje

Poza powyższymi podstawowymi kategoriami, pałac mieści także:

kino – mała sala kinowa.
gabinet lekarski / przychodnię („doctor’s surgery”).
pływalnię / basen wewnętrzny.
własny urząd pocztowy.
pracownia jubilerska („jeweller’s workshop”).
stajnie i zaplecze dla królewskich powozów (Royal Mews) – choć technicznie osobny budynek, często jest ujęte w całości kompleksu.

Kto płaci za Pałac Buckingham?

Wielu turystów odwiedzających Londyn zastanawia się, kto utrzymuje słynny Pałac Buckingham. Choć jest on oficjalną rezydencją brytyjskiego monarchy, nie należy prywatnie do króla. Pałac jest własnością państwa i stanowi część tzw. Majątku Korony. Król może z niego korzystać, ale nie jest jego właścicielem.

Utrzymanie budynku, opłacenie personelu, ochrona oraz wszelkie remonty finansowane są z funduszu o nazwie Sovereign Grant – czyli dotacji pochodzącej z dochodów majątku królewskiego. Majątek ten przynosi ogromne zyski z nieruchomości, ziemi czy farm wiatrowych, a część tych pieniędzy – około jednej czwartej – trafia na utrzymanie rodziny królewskiej i pałaców.

W ostatnich latach rozpoczęto szeroki remont Pałacu Buckingham, którego koszt oszacowano na ponad 360 milionów funtów. Pieniądze te nie pochodzą bezpośrednio z podatków obywateli, lecz z dochodów państwowych, jakie generuje majątek Korony.

Z kolei prywatne wydatki monarchy, takie jak jego osobiste apartamenty czy część obsługi, pokrywane są z własnych środków – głównie z majątku o nazwie Duchy of Lancaster.

W skrócie można więc powiedzieć, że za utrzymanie Pałacu Buckingham płaci całe państwo, ale nie bezpośrednio z kieszeni podatników.

Pałac Buckingham podczas II wojny światowej

W czasie II wojny światowej Pałac Buckingham nie uniknął zniszczeń. Był jednym z wielu symboli Wielkiej Brytanii, które znalazły się na celowniku niemieckich bombowców podczas tzw. Blitzu, czyli serii nalotów na Londyn w latach 1940–1941.

Pierwsze bomby spadły na teren pałacu 8 września 1940 roku, niszcząc królewską kaplicę. Kolejne ataki nastąpiły dzień później, a 13 września pałac został trafiony aż dziewięcioma bombami. Jedna z nich eksplodowała na dziedzińcu, powodując poważne zniszczenia w skrzydle północnym. W tym czasie w budynku przebywali król Jerzy VI i królowa Elżbieta. Po ataku królowa powiedziała słowa, które przeszły do historii:

„Cieszę się, że zostaliśmy trafieni. Teraz mogę spojrzeć w oczy mieszkańcom East Endu.”

W kolejnych miesiącach pałac był jeszcze kilkakrotnie bombardowany, lecz nigdy całkowicie nie zniszczony. W sumie Pałac Buckingham został trafiony dziewięć razy. Dzięki odwadze personelu i natychmiastowym pracom naprawczym, budynek nadal pełnił funkcję królewskiej rezydencji przez cały okres wojny — będąc symbolem wytrwałości narodu brytyjskiego.

Zabezpieczenia Pałacu Buckingham w czasie wojny

Aby chronić monarchę i rodzinę królewską, w pałacu wprowadzono liczne środki ostrożności. Większość okien została zaciemniona grubymi zasłonami i specjalnymi ekranami, by nie było widać światła w nocy. W piwnicach i podziemnych korytarzach zbudowano schron przeciwlotniczy, wyposażony w prycze, system wentylacji i zapasy żywności. To właśnie tam schodził król z rodziną podczas alarmów lotniczych.

W ogrodach pałacowych umieszczono działa przeciwlotnicze, a część personelu przeszła szkolenie z pierwszej pomocy i gaszenia pożarów. Cenniejsze przedmioty, obrazy i dokumenty zostały przeniesione do tajnych lokalizacji poza Londynem.

Mimo ciągłego zagrożenia król Jerzy VI i królowa Elżbieta zdecydowali się pozostać w Londynie, aby podtrzymać morale obywateli. Ich obecność w zniszczonej stolicy była jednym z najważniejszych symboli odwagi i solidarności w czasie wojny.

Zmiana warty przed Pałacem Buckingham

Zmiana warty to jedno z najbardziej rozpoznawalnych widowisk w Londynie – ceremonia, która łączy wojskowy rygor, brytyjską tradycję i niezwykłą precyzję. Odbywa się przed Pałacem Buckingham, siedzibą monarchy, i przyciąga codziennie tysiące turystów z całego świata.

Podczas zmiany warty oddziały Gwardii Królewskiej przekazują sobie obowiązki ochrony pałacu. To uroczysty rytuał wojskowy, pełen muzyki i paradnego marszu, w którym żołnierze ubrani są w charakterystyczne czerwone mundury i czarne futrzane czapki – tzw. bearskin hats. Całość trwa około 40–45 minut i odbywa się z niezwykłą dyscypliną. Ceremonia symbolizuje ciągłość monarchii i stanowi element codziennego życia pałacu.

Kiedy oglądać?

Zmiana warty zazwyczaj odbywa się o godzinie 11:00 przed Pałacem Buckingham.
W sezonie letnim można ją zobaczyć niemal codziennie, natomiast zimą — zwykle co drugi dzień (najczęściej poniedziałek, środa, piątek i niedziela). Warto jednak pamiętać, że terminy mogą się zmieniać ze względu na warunki pogodowe lub uroczystości państwowe.

Gdzie sprawdzić, kiedy się odbywa?

Najlepszym i najbardziej aktualnym źródłem informacji jest oficjalna strona Brytyjskiej Armii (The Household Division):

https://www.householddivision.org.uk/changing-the-guard-schedule

Znajdziesz tam aktualny harmonogram wraz z ewentualnymi zmianami i odwołaniami.

Gdzie najlepiej stanąć?

londynturysta-buckingham-palace-change-guard-01

Aby zobaczyć wszystko z bliska, warto przyjść co najmniej 30–45 minut wcześniej.
Najlepsze miejsca do obserwacji to:

Przed bramą główną Pałacu Buckingham – widok na całą ceremonię i orkiestrę, tam jest najlepszy widok na plac przed pałacem, ale też największy tłok. Raczej polecam dla filmowców, z statywami do aparatów
Przy pomniku Wiktorii (Victoria Memorial) – doskonały punkt centralny z szeroką perspektywą, to miejsce raczej dla ludzi z lornetami, lub dużym zoomem w aparacie.
Wzdłuż The Mall – tędy maszeruje orkiestra i gwardziści w drodze do i z pałacu, ja preferuję to miejsce – dobry widok i mały tłok.

Jeśli chcesz uniknąć tłumów, możesz też stanąć przy St. James’s Palace, skąd wyrusza część oddziału — tam ceremonia jest mniej znana, ale równie ciekawa.